*EĞİTİM NAVİGATÖRÜ/ Eğitim Rehberi*

Baden-Württemberg Eyaleti mesleki eğitim ve hizmet içi eğitim alanında çok çeşitli ve cazip olanaklar sunuyor. Fakat bu eyalette yaşayan Türk kökenli vatandaşlar bu olanaklar konusunda yeterli bilgiye sahip değiller. Eğitimde ve meslekte kişisel tercihler yapmak, devletin mevcut olanaklarını anlamak ve bu olanaklardan yararlanmak her zaman kolay olmamakta. Bu yüzden biz bu eğitim rehberi ile Baden-Württemberg’deki olanakları daha iyi bir bakış açısıyla sunmayı amaçlıyoruz. Bu sayede sizler bu olanaklardan daha iyi yararlanabileceksiniz. Ayrıca eğitim rehberi sizi örneğin farklı okullardan aldığınız diplomalarla hangi mesleki eğitime ya da üniversite eğitimine katılacağınız konusunda bilgilendirir.

Sanat Okulu

Baden-Württemberg’deki sanat okulları ortaokul eğitiminin daha geliştirilmiş bir şeklidir. 6 yıllık bir eğitimden sonra öğrenci 10. sınıf diploması alır. 8. sınıfın başında öğrenciler 3 seçmeli dersten (ekonomi ve bilişim tekniği, sağlık ve toplum, doğa ve teknik) birini seçerler. Daha sonraki iki yılda (8. ve 9. sınıfta) bu alan derslerini alırlar. Mesleğe dayalı bu alanların içerikleri 2 yıllık meslek yüksekokullarının eğitimine uyarlanmıştır. Bu 2 yılın ardından öğrencilere ders veren öğretmenler bir sınıf toplantısı yaparak öğrencilerin eğitim durumlarına ilişkin tavsiyelerde bulunur. Öğrencinin not ortalamasının Almanca, Matematik, İngilizce ve seçmeli derste 3,0 ve üzeri olması durumunda (öğrencinin hiçbir derste geçer notun altında bir notu olmaması gerekir.) öğrenci 10. sınıfa devam edebilir. Öğrencinin notları yeteri kadar iyi değilse istisnai durumlarda 10. sınıfa devam etmesine karar verilebilir. 10. sınıftan itibaren öğrenciler haftada 3 gün sanat okuluna gider, diğer 2 günde ise meslek yüksekokulunun ilk yılını okumaya başlar. Olanaklar bölgeden bölgeye değişiklik gösterir, fakat toplam 10 dersten oluşan üç farklı alan söz konusudur:

a) Ticaret alanı: ekonomi ve yönetim

b) Ticari teknik alanı: metal tekniği, elektroteknik, laboratuvar tekniği, ağaç işleme tekniği, renk tekniği ve içmimarlık, otomotiv tekniği

c) Beslenme ve sağlık alanı: sağlık ve bakım, ev ekonomisi ve beslenme, beslenme ve gastronomi

Eğitim sonunda hem sanat okulunda hem de meslek yüksekokulunda bir bitirme sınavı yapılır. Sanat okullarının kurulmasındaki amaç mezunların sanat okulunu bitirdiklerinde temel mesleki bilgiler edinmesi, böylelikle eğitim ve iş piyasasında daha iyi olanaklara sahip olmasıdır.

Bu sayfamızda Baden-Württemberg‘in başka bölümlerinde önceden hazırlanmış bilgilerede tutunmak istiyoruz, ve bunun üzerine sizin için kuş bakışlı grafikler hazırlayacağız. Bunun için lütfen biraz daha sabredin! Bu sayfa daha kurulmakda. Bidahaki ziyaretinizi sevinçle bekliyoruz. O zaman mutlaka bilgilerin bir kısmını çağırabileceksiniz.

Meslek Okulu

Her eyalette kısmen farklı eğitim sistemleri hakim olduğu için meslek okulu terimiyle çok farklı okul sistemleri ve eğitim programları tanımlanmaktadır. Çok çeşitli meslek okulları bulunmaktadır:
a) Teknik meslek okulu I ve II: tıp tekniği alanı
b) Ticaret meslek okulu I ve II, yabancı diller meslek okulu: ekonomi ve yönetim alanı
c) Beslenme ve ev ekonomisi meslek okulu I ve II: ev ekonomisi alanı
d) Sağlık ve bakım meslek okulu I ve II: bakım alanı Baden-Württemberg’de meslek okuluna girebilmek için 1 yıl süreli mesleki eğitim veren bir okuldur, başka bir deyişle başlanan bir eğitimi tamamlama olanağı sunan tam zamanlı okullardan biridir.
1 yıl içinde öğrenciler tam zamanlı bir eğitimle meslek yüksekokulu olgunluk diplomasını alır ve böylelikle eyalet çapındaki tüm meslek yüksekokullarında eğitim görebilir. Eğitime kabul şartı 10. sınıfı bitirerek mesleki eğitimi tamamlamış olmaktır. Bitirilen meslek eğitimi, alan seçiminde belirleyicidir (ticaret, teknik vb.) Buna ilaveten Baden-Württemberg’de 10. sınıftan sonra 2 yıl içinde devlet onaylı asistanlık eğitiminin (örneğin devlet onaylı ekonomi asistanlığı eğitimi) tamamlandığı meslek okulları da bulunur. Matematik ve fen bilimleri alanında ek derslere katılarak öğrenci asistanlık diploması ile aynı zamanda meslek yüksekokulu olgunluk diplomasını da alabilir. Bazı eyaletlerde bunun yanısıra meslek okullarının yardımıyla örneğin 12. ve 13. sınıfı tamamlayıp lise diplomasını alarak mesleki nitelikler kazanmak da mümkündür. Lise eğitimine bakıldığında dersler temel dersler ve öğrencinin not aldığı dersler olmak üzere ikiye ayrılır, böylelikle lisedeki bölüm yelpazesi mesleğe dayalı derslerle genişletilebilir. Örneğin ticaret alanına işletme enformatiği ya da iktisat gibi bölümler eklenir. 12. sınıfta buna ek olarak seçilen mesleki alanda en az 4 haftalık bir işletme stajı yapılmalıdır. 13. sınıfın sonunda lise bitirme sınavı ile mesleki eğitim bitirme sınavının ilk bölümü yapılır. Ardından tüm mezunlar (kreş öğretmenleri hariç) okulun yanısıra 12 aydan daha uzun bir süre işletme stajı yapmak zorundadır. Ancak daha sonra mesleki eğitim bitirme sınavının ikinci bölümüne girilebilir. Kısacası meslek okulları eğitim sisteminde bir okuldan diğer okula geçişi sağlar ve liselerde ya da çok amaçlı okullarda 12. ve 13. sınıflara yönelik olarak genel eğitim ve mesleğe dayalı eğitim olanakları sunar.

Teknik Lise

Aynı zamanda meslek lisesi teknik bölümü olarak da bilinen teknik lise tam zamanlı okullardan biridir ve lisenin özel bir türüdür. Genel lise ile karşılaştırıldığında teknik lise özellikle fizik, kimya, teknik ve matematik alanlarında kendini gösteren ve bu alanların daha yoğun bir şekilde gösterildiği daha çok uygulamanın ön planda olduğu bir lisedir. Şu anda teknik lisede verilen dersler şunlardır: teknik, tasarım ve medya tekniği, bilişim tekniği, teknik ve yönetim (bir pilot okulda) uygulamalı doğa bilimleri (bir şehirde) ve elektroteknik ile bilişim tekniği alanlarını kapsayan teknik (aynı şekilde sadece bir şehirde). Baden-Württemberg’de teknik alanının makine mühendisliği, malzeme bilimi, statik (fizik) ve elektroteknik ile dijital teknik gibi alt dalları vardır. Tasarım ve medya tekniğinin alt dalları tasarım ve medya tekniği, bilgisayar tekniği (resim düzenleme/ Bilgisayar Destekli Tasarım) ve uygulamalı tasarım tekniğidir. Bilişim tekniğinin alt dalları ise bilişim tekniği (dijital teknik), uygulamalı bilişim tekniği ve yazılımdır. Teknik ve yönetim alanında ise makine mühendisliği, ekonomi bilimleri ve proje yönetimi alt dallardır.

Eğitim süresinin kısaltılmasına ilişkin koşullar

Normal eğitim süresini kısaltmak için çeşitli nedenlerle başvuru yapılabilir. Bunun yanısıra Mesleki Eğitim Yasası ve Federal Mesleki Eğitim Kurumu’nun meslek eğitim süresinin uzatılması ve kısaltmasına dair 26.06.2008 tarihli önerisi süreyi kısaltmanın yasal temelini oluşturmaktadır. Buna rağmen eğitim süresinin kısaltılmasına dair düzenlemeler eyaletten eyalete farklılıklar göstermektedir, bu yüzden başvuruların da yapıldığı yetkili merciden (örneğin Sanayi ve Ticaret Odası ya da Zanaatkarlar Odası gibi) konuya ilişkin ek bilgilendirme istenebilir. Farklı kısaltma olanakları şunlardır:

1) Mesleki ön eğitimin saydırılması (§ 7 Mesleki Eğitim Yasası). Başka bir kurumda (örneğin bir meslek okulunda) mesleki eğitim yapıldıysa, mesleki eğitimde temel eğitim yılı ya da mesleki eğitime hazırlık yılı tamamlandıysa bu eğitimler şimdiki eğitimde kısmen ya da tamamen saydırılabilir.

2) Genel okul diploması ile eğitim süresini kısaltma (§ 8 Mesleki Eğitim Yasası). Öğrenci ortaokuldan daha yüksek bir genel okul diplomasına sahipse, öğrenci ve eğitmen birlikte eğitim süresinin kısaltılması için başvuru yapabilir. Öğrencinin teknik yüksek okul diploması (örneğin ortaokul diploması) varsa 6 aylık kısaltma mümkündür, meslek yüksekokul olgunluk diploması ya da genel yüksekokul olgunluk diploması ise tam 12 aylık bir kısaltmayı sağlar.

3) Mesleki ön eğitim sayesinde eğitim süresini kısaltma (§ 8 Mesleki Eğitim Yasası). Tamamlanmış mesleki eğitim 12 aylık bir kısaltmayı sağlayabilir ve mesleki tecrübe, iş tecrübesi ya da mesleki temel eğitim de aynı şekilde dikkate alınır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta böyle bir kısaltma için ya mesleki eğitimin başında ya da eğitimin bitiminden en geç 1 yıl önce yetkili mercilere başvurulması gerektiğidir.

4) Eğitim görülen yerin değiştirilmesi durumunda eğitim süresinin kısaltılması. Aynı meslekte bir eğitime başlandıysa eğitimde geçirilen zaman kısmen ya da tam olarak kabul edilir. Temel eğitimden sonra benzer meslekler arasında değişiklik yapılırsa eğitim süresinde 12 aylık bir kısaltma mümkündür. Ancak böyle bir durumda yeni işletmenin hem yapılan değişikliği hem de belli bir eğitim süresinin tamamlandığını kabul etmesi gerekir.

5) Yarı zamanlı mesleki eğitim (§ 8 Mesleki Eğitim Yasası). Haklı bir gerekçe varsa (örneğin çocuk ya da bakıma muhtaç bir akraba gibi) eğitim süresinin kısaltılması yerine günlük eğitim süresinin kısaltılması için başvuru yapılabilir, böylelikle yarı zamanlı mesleki eğitim tamamlanabilir. Bu durumda haftalık eğitim süresi 25 saate kısaltılır ve eğitim öngörülen sürede bitirilir. Ancak bu durum sadece eğitim amacına gerçekten daha kısa sürede erişileceği düşünülüyorsa mümkündür. Buradaki tek sorun ise çok az işletmenin böyle yarı zamanlı mesleki eğitimi sunmasıdır.

6) Okul başarısı sayesinde eğitim süresini kısaltma (§ 45 Mesleki Eğitim Yasası). Öğrencinin okuldaki ve işletmedeki notları iyiyse öğrenci eğitim süresinin kısaltılması için başvuru yapabilir. Sınavların yapıldığı derslerde not ortalaması ve işletmedeki başarı değerlendirmesi 2,49’dan daha yüksekse öğrenci daha önceden bitirme sınavına kabul edilebilir. Eğitim süresinin kısaltması onaylanırsa öğrenci sınavı yapılacağı tarihten 6 ay öncesine kadar yapabilir. Aslında öğrenci birçok nedenle eğitim süresini kısaltabilir, ancak şu asgari süreler aşılmamalıdır: 3,5 yıllık normal bir eğitim süresi kısaltıldığında eğitim süresi 24 aydan kısa olmamalıdır, 3 yıllık bir eğitimde ise bu süre en az 18 ay olmalı, 2 yıllık bir eğitimde de 12 aydan daha kısa olmamalıdır.

Ustalık eğitimi için verilen burs

Kariyer Geliştirme Hizmet İçi Eğitimi Teşvik Yasası’na göre Kariyer teşviği ya da ‘ustalık eğitimi için verilen burs’ 1996 yılından beri mevcuttur. Kariyer teşviğinde amaç katılımcıları kariyer eğitimlerinde desteklemek ve böylelikle iş kurma oranlarını artırmaktır. Başvurulardan başvuru sahibinin ikamet ettiği yerdeki yerel kurumlar sorumludur. Genelde tüm meslek alanları eğitimin türünden bağımsız olarak (tam ya da yarı zamanlı, okul ya da okul dışı, medya destekli ya da uzaktan eğitim) teşvik edilir. Ustalık eğitimi için verilen burstaki temel koşul sadece kamuca tanınan ve bitirilmiş bir meslek eğitimi ya da eş değer bir mesleki diplomadır. Öğrenci yüksek bir mesleki niteliğe ulaşmışsa, örneğin tamamlanmış bir yüksek öğretim gibi, teşvikten yararlanma imkanı yoktur. Dikkat edilmesi gereken nokta sadece usta olacak kişilerin değil, aynı zamanda devletin ya da Sanayi ve Ticaret Odası’nın eğitimlerini tamamlamak için öğrencileri hazırlayan kursların katılımcılarının da bu burstan yararlanabileceğidir. Kariyer eğitimi söz konusuysa ve seçilen kurs kalifiye işçilik, kalfalık ya da çıraklık sınavı, ya da meslek okulu diplomasına göre daha yüksek bir seviyedeyse, aynı şekilde öğrenci teşvikten faydalanabilir.

Öğrencilerin aldığı normal burslarda olduğu gibi bu bursta da yaş sınırlaması yoktur. Ancak tam zamanlı bir eğitim toplam 3 yıldan daha uzun, yarı zamanlı eğitim ise 4 yıldan daha uzun olamaz. Ayrıca tam zamanlı eğitim en az haftanın 4 günü toplam 25 saat olmalıdır (maksimum 36 ay). Yarı zamanlı bir eğitim ise en az 8 aylık bir sürede 150 ders saati şeklinde olmalıdır (maksimum 48 ay). Tam ve yarı zamanlı eğitimler katılımcının geliri ya da malına bağlı olmaksızın, kursun masraflarını karşılayacak ve maksimum 10.226 Avro olacak şekilde vergiden muaf tutularak finanse edilir. Bu miktarın % 30,5’i ek yardım, geri kalan % 69,5’i ise uygun faizli geri ödemeli öğrenim kredisidir. Kurs süresi boyunca ve 2 ila 6 yıllık bekleme süresinde ise kredi faizsizdir. Teşvik edilen hizmet içi eğitimin tamamlanmasının ardından 3 yıl içinde bağımsız ya da ticari bir iş yapıldıysa sınav ve kurs ücretleri için sunulan kalan kredi borcunun %66’sından muaf olmak için başvuru yapılabilir. Bu durumda koşul ise sınavı geçmek, iş kurduktan 3 yıl sonra sosyal güvence altına alınan en az 2 kişinin asgari 4 aylık süre için işe alınması ve bunlardan birinin tam zamanlı çalıştırılmasıdır. 2009 yılında Kariyer Geliştirme Hizmet İçi Eğitimi Teşvik Yasası’nda yapılan bir değişiklik ile öğrenci şu ana kadar bu yasadan yararlanarak bir teşvik almadıysa ikinci hizmet içi eğitimi teşvik edilmektedir, başka bir deyişle hizmet içi eğitimin birinci basamağı ikinci basamak için ön koşuldur. Aynı zamanda hizmet içi eğitime katılmak isteyen yabancı öğrenciler de dikkate alınmaktadır: uzun süreli ikamet hakkı olanlar, başka bir deyişle uzun süredir Almanya’da yaşayan ve gerçekten sürekli Almanya’da ikamet etmeyi düşünenler asgari çalışma süreleri dikkate alınmaksızın Kariyer Geliştirme Hizmet İçi Eğitim Teşvik Yasası’na göre teşvikten faydalanır.

Ticaret asistanı olmak için hizmet içi eğitim

Perakendecilikte ticaret asistanlığı programları Almanya çapında aynı şekilde düzenlenmiş mesleki eğitim ya da hizmet içi eğitimdir. Bu eğitim Sanayi ve Ticaret Odası, perakendecilik eğitim merkezleri ya da özel eğitim kurumları tarafından farklı sürelerde düzenlenir. Ticaret asistanlarını bölüm sorumlularının, market veya mağaza müdürlerinin sorumluluğuna daha iyi hazırlamak için 2007 yılından beri ticaret asistanlığının hizmet içi eğitiminin ana konusunu satış yerinde yönetim ve pazarlama alanları oluşturur. Ticaret asistanı ağırlıklı olarak farklı ekonomi alanlarında perakende şirketlerde çalışır, tekstil ve giyim mağazaları, süper marketler ya da mobilya mağazaları gibi. Daha sonra bu yerlerde orta kademede veya şartlara bağlı olarak daha yüksek kademede yöneticilik görevlerini üstlenebilir. “Perakendecilikte ticaret asistanı” eğitimini başarılı bir şekilde tamamlayarak satış sorumlusu, bölüm ya da market müdürü gibi orta kademe mesleklerde çalışma imkânı bulabilir. Ticaret asistanlarının hizmet içi eğitimi çalışmanın yanısıra yarı zamanlı bir eğitim ya da tam zamanlı bir sürekli eğitim şeklinde olabilir. Eğitimin süresi ortalama olarak 390 ila 420 saattir. Lise mezunları bu olanakların yanısıra perakendecilikte ticaret asistanlığı meslek içi eğitimini perakendecilikte satış elemanı ikili eğitimi ile birleştirebilirler. Eğitimin sonunda a) kabul görmüş bir ticari eğitimin (3 yıllık bir eğitim) bitirme sınavını başarıyla geçmiş ve en azından bir yıllık iş tecrübesi olan herkes b) iki yıllık satıcılık eğitimini tamamlayan ve buna ek olarak perakendecilikte satış veya başka ticari görevlerde en az iki yıllık mesleki tecrübesi olduğunu belgeleyebilen herkes sınava alınır. Bu iki olanağın yanısıra beş yıllık mesleki tecrübe de kabul edilir, buna ek olarak başka bir ticari meslekte geçirilen eğitim zamanı da sınava girmeye olanak sağlar. Öğrenci bilgi birikimini ve kabiliyetlerini kanıtlayabilirse (karneler vb. ile) sınava kabul edilebilir. Sınav yazılı ve sözlü sınav olmak üzere iki bölümden oluşur. Yazılı sınav şu alanları içerir: satış yönetimi, müşteri yönlendirme, perakendecilikte pazarlama, görsel pazarlama (görsel merchandising), yönetim, iletişim, öz yönetim, personel yönetimi ve perakendecilik stajı için ulusal ekonomi. Sözlü sınav ise bir sunum ve mesleğe ilişkin konuşma sınavından oluşur. Sunum konuları yukarıda belirtilen en az iki alan ile ilgili olup mesleki konuşma sınavı –bu alanlardan yola çıkarak- ilgili satış bölümüne özgü durumlara yöneliktir. Bu sınav ile, ticaret asistanlarının farklı işletmelerde hem bölüm ve organizasyon hem de yönetim görevlerini üstlenmeye elverişli deneyim ve niteliğe sahip olup olmadıkları ile işletmecilik ve personel yönetiminde girişimde bulunmaya yetenekli olup olmadıkları tespit edilir.